میگرن Migraine

میگرن (به فرانسوی: Migraine) اختلالی است که ابتدا به صورت سردرد بروز می‌کند. از ویژگی‌های آن سردردهای ملایم، متوسط یا شدید است و غالباً با بروز درد در چشم همسو با قسمتی از سر که دچار درد شده‌است و علائمی در دستگاه عصبی خودگردان همراه است.

معمولاً سردرد بر نیمی از سر تأثیر می‌گذارد و ماهیتی ضربان‌دار دارد و از ۲ تا ۷۲ ساعت ادامه دارد. علائم همراه با آن می‌تواند شامل حالت تهوع، استفراغ، نورهراسی (فوتوفوبیا به معنای افزایش حساسیت به نور) و پرشنوایی (هایپر اکوزیس به معنای افزایش حساسیت به صدا) باشد. درد به‌طور کلی با بالا رفتن فعالیت بدنی افزایش می‌یابد.بیش از یک سوم افراد مبتلا به سردردهای میگرنی آئورا یا نشانه‌های پیش‌درآمدی را دریافت می‌کنند: نوعی اختلالات گذرای دیداری، حسی، زبانی یا حرکتی که نشان می‌دهند سردرد به زودی شروع خواهد شد.

این باور وجود دارد که دلایل بروز میگرن ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی است.حدود دو سوم افراد مبتلا، سردردها را از خانواده به ارث می‌برند. نوسان سطح هورمون می‌تواند در بروز آن نقش داشته باشد. این باور وجود دارد که میگرن به دلیل نوعی اختلال در رگ‌های خونی و عصبی باشد. نظریهٔ اولیه مربوط به افزایش قابلیت تحرک قشر مخ و کنترل ناهنجار یاخته‌های عصبی درد در عصب سه قلوی ساقه مغز می‌باشد. اولین توصیهٔ درمانی برای این نوع از سردردها، استفاده از مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن و استامینوفن است، همچنین برای تهوع و پیشگیری از حمله، استفاده از آنتی امتیک توصیه می‌شود.

نشانه‌ها و علائم

میگرن نوعاً با سردردهای شدید خودمحدود و پی‌درپی ظاهر می‌شود که با علائم دستگاه عصبی خودگردان در ارتباط است. شدت درد، طول مدت سردرد و تناوب حمله‌ها در افراد مختلف، متفاوت است.میگرنی که بیش از ۷۲ ساعت طول بکشد را در اصطلاح «وضعیت میگرنی» می‌نامند. برای میگرن چهار مرحله را می‌توان در نظر گرفت، البته افراد مبتلا به میگرن الزاماً همهٔ این مراحل را تجربه نمی‌کنند:

پیش‌نشانه، که چند روز یا چند ساعت قبل از سردرد بروز پیدا می‌کند.
علائم پیش‌درآمدی (آئورا)، که بلافاصله قبل از بروز سردرد ظاهر می‌شوند.
مرحلهٔ درد، که به آن مرحلهٔ سردرد نیز گفته می‌شود.
پس‌اثر، عوارض پس از پایان حملهٔ میگرنی.

مرحلهٔ پیش‌نشانه

پیش‌نشانه یا علائم اخطاردهنده در حدود ۶۰٪ از کسانی که مبتلا به میگرن هستند، دیده می‌شود.این علائم دو ساعت تا دو روز قبل از شروع درد یا آئورا در فرد بروز پیدا می‌کنند. ممکن است این نشانه‌ها شامل طیف گسترده‌ای از پدیده‌ها باشد از جمله: تغییر خلق‌وخو، زودرنجی، افسردگی یا سرخوشی، خستگی، ولع مصرف مواد غذایی خاص، سفتی عضلات (به‌خصوص عضلات گردن)، یبوست یا اسهال، و حساسیت به بو یا صدا.

مرحلهٔ پیش‌درآمدی (آئورا)

آئورا پدیدهٔ عصب شناختی کانونی و گذرایی است که قبل یا در طول سردرد اتفاق می‌افتد. این پدیده به تدریج در طی چند دقیقه ظاهر می‌شود و به‌طور کلی کمتر از ۶۰ دقیقه طول می‌کشد.این علائم می‌توانند ماهیتی دیداری، حسی یا حرکتی داشته باشد و بسیاری از افراد، بیش از یکی از آنها را تجربه می‌کنند.

علائم پیش‌درآمدی حسی، دومین نوع متداول این علائم است که حدود ۳۰–۴۰٪ افراد مبتلا به آئورا آن را تجربه می‌کنند. سایر علائم مرحلهٔ پیش‌درآمد می‌تواند شامل اختلالات زبانی یا گفتاری، احساس چرخش دنیا و در موارد نادری مشکلات حرکتی باشد. علائم حرکتی نشان می‌دهند که میگرن از نوع نیمه‌فلج‌کننده است، و این ضعف غالباً برخلاف سایر نشانه‌های پیش‌درآمدی بیش از یک ساعت طول می‌کشد. به‌ندرت اتفاق می‌افتد که نشانهٔ پیش‌درآمدی با سردرد همراه نباشد که آن را «میگرن خاموش» گویند.

مرحلهٔ درد

سردرد میگرنی، دردی است که در یک طرف سر و به صورت ضربان دار آغاز شده و از دردی ملایم به دردی شدید تبدیل می‌شود. این درد به تدریج آغاز می‌شود و با افزایش فعالیت جسمی شدت می‌گیرد. البته در بیش از ۴۰٪ موارد، این درد می‌تواند در هر دو طرف سر باشد و معمولاً با گردن‌درد همراه است. دردی که در دو طرف سر وجود دارد بیشتر در افرادی رایج است که میگرن بدون علائم پیش‌درآمدی دارند.

این درد معمولاً با حالت تهوع، استفراغ، حساسیت به نور، حساسیت به صدا، حساسیت به بو، خستگی و زودرنجی همراه است.در میگرن بازیلار، میگرنی که همراه با علائم عصبی مربوط به ساقه مغزی یا با نشانه‌های عصب‌شناختی در هر دو طرف بدن است، عوارض شایع شامل احساس چرخیدن دنیا، سردرگمی و گیجی می‌باشد.

بنابراین بسیاری از این افراد به دنبال جایی تاریک و خلوت هستند. علائم دیگر می‌تواند شامل تاری دید، گرفتگی بینی، اسهال، تکرر ادرار، رنگ‌پریدگی، یا عرق کردن باشد. همچنین تورم یا حساسیت پوست سر و همچنین سفت شدن گردن نیز می‌تواند اتفاق بیفتد. در افراد سالخورده این علائم کمتر دیده می‌شوند.

پس‌ از اثر

ممکن است بعد از آنکه سردرد اصلی تمام شد، عوارض میگرن برای چند روز باقی بماند؛ که به آن پس‌اثر میگرنی گویند. ممکن است بیمار احساس خستگی یا «خماری» سردرد، مشکلات شناختی، عوارض گوارشی، تغییر خلق‌وخو، و ضعف داشته باشد.

عامل بیماری

مهم‌ترین عامل بیماری میگرن، ناشناخته است. با این حال اعتقاد بر این است که عوامل محیطی و ژنتیکی در بیماری میگرن نقش داشته باشند. در دو سوم موارد، این بیماری در خانواده‌ها وجود دارد و به ندرت به خاطر نقص تک ژن اتفاق می‌افتند. برخی از بیماری‌های روانی همچون بسیاری از رویدادهای زیستی یا محرک‌ها با این بیماری در ارتباط هستند که از این دسته می‌توان به افسردگی، اضطراب و اختلال دو قطبی اشاره کرد.

تشخیص بیماری

تشخیص بیماری میگرن از روی علائم و نشانه‌های آن امکان‌پذیر است. آزمایش‌های تصویربرداری گاهی اوقات برای دخیل ندانستن دلایل دیگر سردردها انجام می‌گیرند.

طبق اعلام جامعه بین‌المللی سردرد، تشخیص بیماری میگرن بدون آئورا، می‌تواند از طریق دارا بودن «۱، ۲، ۳، ۴، ۵ معیار» انجام گیرد:

اگر بیمار دچار پنج حمله سردرد یا بیشتر شود. برای تشخیص میگرن با آئورا، دو حمله کافی است.
اگر مدت حمله سردرد بین ۴ ساعت تا سه روز به طول بینجامد.
اگر دو معیار پایین یا بیشتر در بیمار ظاهر شوند:
سردرد یک‌طرفه (که نصف سر را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد)
ضربان سر
درد متوسط و شدید
تشدید سردرد یا سردردی که مانع انجام فعالیت‌های بدنی روزانه شود.
اگر یکی از موارد پایین یا هر دو آنها در بیمار ظاهر شوند:
احساس تهوع و/یا استفراغ
حساسیت به نور (نورهراسی) و صدا (پرشنوایی)

اگر فردی دو مورد از موارد روبرو مانند نورهراسی، احساس تهوع، یا ناتوانی در انجام کار یا مطالعه برای مدت یک روز در وی ظاهر شود، آنگاه لزوم انجام آزمایش تشخیص بیماری بیشتر می‌شود. در افرادی که چهار مورد از پنج مورد ذکر شده را دارند شامل سردرد ضربانی، ادامه سردرد برای ۴ تا ۷۲ ساعت، درد در یک طرف سر، احساس تهوع، یا علائمی که زندگی فرد را مختل می‌کنند، احتمال میگرن تشخیص داده شدن ناراحتی ۹۲٪ می‌باشد. افرادی که کمتر از سه مورد از موارد بالا در آنها ظاهر می‌شود احتمال تشخیص این ناراحتی به عنوان میگرن ۱۷٪ است.

میگرن شکمی

تشخیص میگرن شکمی بحث‌برانگیز است. برخی از شواهد نشان می‌دهد که بازگشت درد شکم بدون سردرد ممکن است علامت نوعی میگرن بوده یا حداقل نشانه بروز میگرن در آینده باشد. بازگشت دوره‌های درد، ممکن است پس از نشانه‌های شبیه میگرن باشد یا نباشد و معمولاً از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. این نشانه‌ها اغلب در افرادی بروز پیدا می‌کنند که سابقه ابتلا به میگرن معمولی در خود یا بستگانشان وجود داشته باشد. سایر علائمی که از آنها به‌عنوان پیش-نشانه یاد می‌شود، عبارتند از: سندرم استفراغ دوره‌ای و سرگیجهٔ ادواری در دوران کودکی.

تشخیص افتراقی

سایر عوارضی که ممکن است نشانه‌هایی مانند علائم سردرد میگرنی ایجاد کنند عبارتند از: التهاب سرخرگ گیجگاهی، سردرد خوشه‌ای، آب سیاه حاد، مننژیت و خونریزی زیر عنکبوتیه. التهاب سرخرگ گیجگاهی معمولاً در افراد بالای ۵۰ سال بروز پیدا می‌کند و حساسیت شقیقه یکی از علائم آن است. سردرد خود را با گرفتگی یک‌طرفهٔ بینی، ریزش اشک و درد شدید اطراف حدقه نشان می‌دهد. آب سیاه با بروز ناراحتی‌های بینایی همراه است. مننژیت نیز با تب و خون‌ریزی زیر عنکبوتیه و حمله بسیار سریع همراه است.سردردهای تنشی معمولاً در هر دو طرف سر بروز پیدا می‌کنند، کوبشی نیستند و کمتر فعالیت معمولی را مختل می‌کنند.

پیشگیری

درمان‌های پیشگیرانه میگرن عبارتند از: مصرف دارو و مکمل‌های غذایی، اصلاح سبک زندگی و جراحی. برای افرادی که سردرد آن‌ها بیش از دو روز در هفته بروز می‌کند، توانایی تحمل داروهای ویژه درمان حملات حاد را ندارند یا افراد مبتلا به حملات شدید که کنترل آن‌ها مشکل است، پیشگیری توصیه می‌شود.

هدف، کاستن بسامد، درد و/یا مدت بروز میگرن و افزایش کارایی روش‌های درمان است.دلیل دیگر برای پیشگیری، پرهیز از سردردهای ناشی از مصرف بیش از حد دارو است. این یک مشکل متداول است و ممکن است به بروز سردردهای مزمن روزانه شود.