دلیریوم یا سندروم حاد مغزی

دلیریوم یا سندروم حاد مغزی یا روان آشفتگی عبارت است از یک وضعیت ناگهانی از گیجی شدید و تغییرات سریع در مغز که بعضی اوقات با توهم و فعالیت بدنی بیش از حد همراه است و بیمار حالت طبیعی ندارد. از نظر روان‌شناسی می‌توان گفت دلیریوم نوعی اختلال روانی است که امکان دارد چند ساعت در طول روز در فرد مبتلا روی دهد و باعث اختلال در تمرکز فرد و به گیجی او منجرشود.

در این بیماری اختلال در هوشیاری و تغییر در شناخت فرد اتفاق می‌افتد و در عرض مدت زمان کوتاهی گسترش می‌یابد. اختلال در خلق، درک و رفتار نیز در مدت چند ساعت یا چند روز به وجود می‌آید و نوسان دارد و پس از برطرف شدن علت، سریع برطرف می‌شود.

علائم دلیریوم

اختلال در حافظه
ناتوانی در تمرکز روی موضوعات خاص
عدم توانایی در پاسخ به سوالات و تصمیم­گیری
حواس­پرتی
عدم واکنش درست به اتفاقات محیطی
کاهش هوشیاری و عدم آگاهی نسبت به زمان و مکان
هذیان گویی

علائم مستعد کننده دلیریوم

سن بالا
جنس مذکر
اختلال شناختی / زوال عقل
بیماری جسمی (سرطان، بیماری عروق مغزی)
همبودی روان‌پزشکی (مثلاً افسردگی)
محرومیت حسی (کاهش بینایی، کاهش شنوایی)
مشکل حرکتی
کم‌آبی / سوء تغذیه
عمل­ های جراحی و تزریق داروهای بیهوشی
ترک اعتیاد شدید به الکل و مواد مخدر
سکته مغزی یا ابتلا به بیماری­هایی مانند دمانس و آلزایمر
ابتلا به آسم شدید و نرسیدن اکسیژن به مغز
رسیدن آسیب به مغز در اثر استفاده بیش از حد یا نادرست از داروهای شیمیایی
مصرف برخی از قرص­های آرام بخش، مسکن­ ها، فشار خون و قرص خواب
تشدید و ماندگاری عفونت در بدن

علت دلیریوم

آسیب مغزی (آنسفالوپاتی) سمی

به‌دلیل سم برونزاد مانند الکل یا سموم اندوژن مانند بالا رفتن اوره در بدن

آسیب مغزی متابولیک

پرکاری تیروئید، کاهش الکترولیت‌ها مانند پتاسیم و کاهش برخی ویتامین‌ها مانند ب۲

آسیب مغزی عفونی

بیماری‌هایی مانند آنسفالیت و حصبه

سیب مغزی تروماتیک

هر عاملی که موجب تروما به ناحیهٔ مغزی باشد، مانند ضربه مغزی یا صاعقه

آسیب مغزی هیپوکسیک

هر نوع بیماری و آسیب که باعث کاهش اکسیژن مغز باشد.

ایدز

انواع دلیریوم

دلیریوم هایپراکتیو (Hyperactive delirium)

در دلیریوم هایپراکتیو، فرد معمولاً علائمی مانند بی‌قراری، تغییرات سریع خلق و خو، سراسیمگی، امتناع از مشارکت با دیگران و توهم دارد. افراد مبتلا به این نوع دلیریوم ممکن است بیشتر به رویدادها و محیط اطرافشان واکنش نشان دهند، اما این واکنش‌ها معمولاً نامناسب و گاهی حتی تهدیدآمیز است. آنها ممکن است بیش از حد هیجانی یا خشونت‌آمیز باشند و به دیگران آسیب برسانند. این افراد ممکن است همچنین احساسات پرتشانی داشته باشند و در تماس با محیط اطرافشان متمایل به گریز و مقاومت باشند.

دلیریوم هیپواکتیو (Hypoactive delirium)

در دلیریوم هیپواکتیو، فرد معمولاً با نشانه‌هایی مانند خواب‌آلودگی و گیجی، تمایل به خوابیدن، بی‌تحرکی و کاهش فعالیت همراه است. این افراد ممکن است کمتر به رویدادها و محیط اطرافشان واکنش نشان دهند و گاهی حتی احساس بی‌علاقگی و بی‌توجهی به اطراف خود داشته باشند. آنها معمولاً کمتر با دیگران تعامل می‌کنند و در برخی موارد ممکن است بطور کلی غرق در خود شوند و از ارتباط با محیط پیرامون خود انزوا کنند.

دلیریوم خمری(Delirium tremens)

دلیریوم خمری یا دلیریوم الکل برای افرادی رخ می‌دهد که مدت طولانی اعتیاد شدید به الکل یا مواد مخدر داشته و سعی در ترک آن دارند. علایم این نوع دلیریوم ممکن است شامل اضطراب شدید، ترس، تغییرات در وضعیت ذهنی، و حتی هلوسیناسیون‌های ویژه‌ای مانند لرزش‌های دست و پا باشد. این افراد معمولاً نیاز به مراقبت و درمان پزشکی فوری دارند تا از عواقب جدی مانند افت فشار خون و حتی شوک الکترولیتی جلوگیری شود.

دلیریوم ترکیبی (Mixed delirium)

دلیریوم ترکیبی بین هایپراکتیو و هیپواکتیو است و فرد ممکن است در طول روز برخی از علائم هر دو نوع را داشته باشد. این نوع دلیریوم معمولاً با چالش‌های بیشتر در تشخیص و مدیریت مواجه می‌شود، زیرا علائم مختلف و متفاوتی در این افراد دیده می‌شود که نیازمند یک رویکرد درمانی گوناگون است.

تشخیص دلیریوم

آزمایش خون برای تشخیص دلیریوم

این آزمایش شامل بررسی سطوح مختلف مواد شیمیایی در خون است که می‌تواند نشان دهنده تغییرات در فشار خون، سطوح الکترولیت‌ها، آمونیاک، شاخص‌های التهابی و سایر علائم بیماری‌های زمینه‌ای باشد که ممکن است با دلیریوم همراه باشند. این آزمایش می‌تواند به پزشک کمک کند تا علت موجبات دلیریوم را شناسایی کند و برنامه درمانی مناسب را انتخاب کند.

اسکن سر برای تشخیص دلیریوم

اسکن سر، از جمله CT scan یا MRI، می‌تواند به پزشک کمک کند تا هرگونه تغییرات ساختاری، توموری، خونریزی، یا انسداد عروق در مغز را تشخیص دهد که ممکن است باعث علائم دلیر یوم شده باشند. این اسکن‌ها ممکن است نشان دهنده آسیب‌های مغزی یا عوارض سایر بیماری‌هایی مانند سکته مغزی باشند که ممکن است دلیل دلیریوم باشند.

آزمایش تیروئید

این آزمایش شامل بررسی سطوح هورمون‌های تیروئید در خون است. اختلالات در سطوح این هورمون‌ها ممکن است باعث اختلالات شناختی و روانی شود که ممکن است با دلیر یوم ارتباط داشته باشند. بررسی این سطوح می‌تواند به پزشک کمک کند تا علت مرتبط با اختلالات تیروئید را شناسایی کرده و درمان مناسب را اعمال کند.

آزمایش کبد

آزمایش کبد شامل بررسی عملکرد کبد و سطوح مختلف مواد شیمیایی در خون است. بررسی این آزمایش می‌تواند به شناسایی عوارض ناشی از مسمومیت‌ها یا اختلالات کبدی که ممکن است با دلیریوم همراه باشند، کمک کند.

رادیوگرافی قفسه سینه

رادیوگرافی قفسه سینه ممکن است برای ارزیابی وضعیت تنفسی و تشخیص عوارض تنفسی مرتبط با دلیریوم مفید باشد، به ویژه در مواردی که عفونت‌های تنفسی عامل دلیر یوم هستند. این آزمایش می‌تواند به پزشک کمک کند تا علائم ناشی از عفونت‌های تنفسی مانند التهاب ریه یا سایر مشکلات تنفسی را شناسایی کرده و درمان مناسب را اعمال کند.

درمان دلیریوم

درمان دلیریوم شامل دو راهکار اصلی است:

تشخیص و درمان مشکل پزشکی زمینه‌ای

مدیریت اختلالات رفتاری.