صرع چیست؟
صَرع یا اپیلپسی به معنی «تصرف کردن، تملک داشتن، یا پریشان کردن» عبارت است از مجموعهای از اختلالات عصبی مزمن پزشکی یا بلند مدت که با علامت تشنج مشخص میشود.
این تشنجها ممکن است بسیار خفیف و تقریباً غیرقابل شناسایی بوده یا برعکس طولانی مدت و با لرزش شدید همراه باشد. در صرع تشنجها بهطور مکرر روی میدهد و هیچ دلیل ثابت و مشخصی ندارد.
علائم و نشانه ها
صرع با احتمال وقوع تشنجهای متناوب بلند مدت شناخته میشود. این تشنجها بسته به اینکه کدام بخش از مغز تحت تأثیر قرار گرفته و بسته به سن فرد، ممکن است به شکلهای مختلفی ظاهر شوند.
حملات صرع
شایعترین نوع تشنجها، تشنج حرکتی است. از این دسته، دو سوم به صورت تشنج صرعی موضعی ظاهر میشوند که بعداً به تشنج منتشر تبدیل میشوند.
تشنجهای موضعی اغلب بعد از برخی تجربیات مشخص روی میدهد که با عنوان اورا شناخته میشوند. این تجربیات ممکن است شامل پدیدههای حسی (دیداری، شنیداری یا بویایی)، روانی، ارادی یا حرکتی باشد.
انواع حملات عمومی
شش نوع مهم حمله عمومی وجود دارد: صرع همراه با تشنج، تونیک، صرع تونیک، همراه با تشنج، تنش ماهیچهای، پریشانی، و تشنجهای ضعیف. تمامی این تشنجها شامل از دست رفتن هوشیاری بوده و معمولاً بدون علامت هشدار روی میدهند.
حملات کششی-ارتجاعی همراه با انقباض اندامها و سپس کشیدگی آنها و قوس همزمان کمر است که ۱۰ تا ۳۰ ثانیه طول میکشد (فاز تونیک). سپس لرزش هماهنگ اندامها روی میدهد (فاز کلونیک). حملات کششی انقباضات یکنواخت ماهیچهها را موجب میشوند. فرد معمولاً هنگامی که تنفسش قطع میشود، کبود میشود. در تشنجهای کلونیک لرزش یکنواخت اندام روی میدهد. پس از اینکه لرزش متوقف شد، ۱۰ تا ۳۰ دقیقه طول میکشد تا فرد به حالت عادی برگردد. این دوره فاز پس از تشنج نام دارد.
حملات ماهیچهای شامل گرفتگی ماهیچهها در برخی یا در همه نواحی است.حملات پریشانی میتوانند نامحسوس بوده و فقط شامل گردش ملایم سر یا چشمک زدن چشمها باشند.فرد نمیافتد و پس از پایان این دوره به حالت عادی بازمیگردد.حملات ضعیف شامل از دست دادن فعالیت ماهیچه برای مدت بیش از یک ثانیه است. این مورد در هر دو طرف بدن روی میدهد.
پس از تشنج
پس از بخش فعال حمله، معمولاً دورهای از گیجی وجود دارد که با عنوان دوره پس از حمله شناخته میشود که پیش از بازگشت سطح هوشیاری عادی است.
این دوره معمولاً ۳ تا ۱۵ دقیقه طول میکشد.
دیگر علائم رایج عبارت است از: احساس خستگی، سردرد، صحبت کردن به سختی، و رفتار غیرعادی.
عوامل
صرع تنها یک بیماری نیست بلکه یک نشانه بیماری است که میتواند بر اثر اختلالات متعددی به وجود آید. تشنجها خود به خود و بدون علت خاصی مانند بیماری شدید اتفاق میافتند.
علت اصلی رخ دادن صرع میتواند عوامل ژنتیکی یا مشکلات ساختاری یا متابولیک باشد.
تشنجها همچنین میتوانند بر اثر مشکلات بهداشتی دیگر رخ دهند؛ اگر آنها به علت خاصی مانند سکته، صدمه به سر، خوردن مواد سمی یا مشکلات متابولیک رخ دهند، به جای صرع به آنها تشنج علامتی حاد گفته میشود و در دستهبندی بالاتر اختلالات مرتبط با تشنج قرار میگیرند. اکثر عوامل تشنج علامتی حاد باعث به وجود آمدن تشنجهای بعدی میشوند که به آنها صرع ثانویه گفته میشود.
نشانه
چندین نشانه صرع وجود دارد که بر اساس سن شروع گروهبندی میشوند: دوره نوزادی، کودکی، بزرگسالی و موارد بدون ارتباط سنی چشمگیر
پیشگیری
اکثر موارد صرع قابل پیشگیری نیست، اقدامات برای کاهش آسیب به سر، مراقبت لازم در زمان تولد و کاهش انگلهای محیطی مانند تنیا سولیوم ممکن است در پیشگیری از صرع مفید باشد. اقداماتی برای کاهش نرخ تنیا سولیوم در یک بخش از آمریکای مرکزی به کاهش ۵۰ درصدی موارد جدید صرع منجر شد.
رژیم غذایی
سبک زندگی سالم و عادات غذایی مناسب در کنترل بهینه تشنج بسیار مهم است، نکته مهم در رژیم غذایی این بیماران اطمینان از مصرف ریزمغذیها در سبد غذایی است.
سردسته این مواد شامل: اسیدفولیک (سبزی و میوهها خام و کمی پخته)، کلسیم و منیزیوم (فرآوردههای لبنی)، ویتامین ب ۱۲ (در فرآوردههای لبنی و حیوانی)، ویتامین K (سبزیجات دارای برگهای سبز، غلات و حبوبات) و ویتامین دی (روغن گوشت ماهی و قرارگیری پوست در مقابل خورشید) است.
درمان
صرع معمولاً بعد از تشنج اول با داروی شیمیایی روزانه درمان میشود، اما در افرادی که دارای ریسک بالا هستند، درمان دارویی میتواند بعد از تشنج اول آغاز شود. در برخی موارد ممکن است به یک رژیم غذایی خاص، استفاده از یک محرک عصبی، یا جراحی مغز و اعصاب نیاز باشد. به نظر متخصصان بیماری صرع درمان پذیر است و طول درمان صرع بستگی به نوع آن دارد که از دو تا پنج سال به طول میانجامد.