بیماری ام اس MS

تصلب پراکنده یا ام‌اس (به انگلیسی: Encephalomyelitis Disseminata یا Multiple Sclerosis) به معنی سفت شدن چندین بافت‌ عصبی است. تصلب پراکنده یک بیماری التهابی است که در آن غلاف‌های میلین سلول‌های عصبی در مغز و نخاع آسیب می‌بینند. این آسیب‌دیدگی می‌تواند در توانایی بخش‌هایی از سیستم عصبی که مسئول هدایت هستند اختلال ایجاد کند و باعث به وجود آمدنِ علائم و نشانه‌های زیادِ جسمی شود.

نگاهی به علائم اصلی ام‌اس

فرد دارای ام‌اس همه علائم یا نشانه‌های عصب شناختی را دارد؛ رایج‌ترین این نشانه‌ها مشکلات دستگاه عصبی خودگردان، دیداری، حرکتی و حسی می‌باشند. علائم خاص از طریق محل‌های زخم در سیستم عصبی مشخص می‌شوند و شامل کم بساوایی یا خواب‌رفتگی مانند مور مور شدن، اسپاسم، ضعف عضلات، واکنش‌های غیرارادی، گرفتگی عضلات یا ناتوانی در حرکت، ناتوانی در هماهنگی و تعادل ناهماهنگی عضلات، مشکل در صحبت کردن یا دیسفازی، مشکلات دیداری (جنبش کره چشم، کاهش دید یا دوبینی)، احساس خستگی، درد شدید یا درد مزمن و مشکل در ادرار و مدفوع می‌باشد. دشواری در فکر کردن و مشکلات عاطفی مانند افسردگی یا ناخویشتن‌داری عاطفی نیز در بین مبتلایان به ام‌اس رایج است. پدیده اوتهوف، شدت یافتن نشانه‌های بیماری بر اثر تماس با دمای بالا و علامت لرمیت، احساس سوزش در پشت هنگام خم کردن گردن از ویژگی‌های بیماری ام‌اس می‌باشند.

علت ام‌اس نامشخص است، با وجود این گمان می‌رود این بیماری بر اثر ترکیبی از عوامل محیطی مانند رژیم غذایی، عوامل آلوده‌کننده و ژنتیک اتفاق می‌افتد. تئوری‌ها در تلاشند تا داده‌ها را با توضیحاتی واقع‌بینانه ترکیب کنند اما این مورد تاکنون به عنوان موردی قطعی ثابت نشده‌است. اگرچه تعدادی فاکتورهای ریسک محیطی وجود دارد و اینکه بعضی از آن‌ها قابل تعدیل هستند، تحقیقات بیشتری برای تعیین اینکه حذف آن‌ها می‌تواند از بیماری ام‌اس پیشگیری کند مورد نیاز است.

ژنتیک

ام اس به عنوان یک بیماری ارثی به‌شمار نمی‌رود، با این وجود تعدادی تنوع ژنتیکی بیانگر افزایش ابتلاء به ام‌اس می‌باشد. احتمال ابتلاء به ام‌اس در میان بستگان فرد به ویژه بستگان درجه یک بیشتر است. اگر پدر و مادر فردی به این بیماری مبتلا باشند، احتمال ابتلای فرزند آن‌ها ۱۰ برابر خواهد بود. ام‌اس در بعضی گروه‌های نژادی رایج تر است.

لیپیدها به عنوان ترکیبی ضروری برای حفظ غلاف میلین مغز، نسبت به پراکسیداسیون حساس هستند و از آنجاییکه مغز از غلظت بالای لیپید تشکیل شده بنابراین نسبت به استرس اکسیداتیو آسیب‌پذیر می‌باشد. بررسی‌ها روی پروتئین MBP، بعنوان پروتئینی مهم در حفظ ساختار میلین، با برخی روش‌های بیوشیمیایی مانند وسترن بلات و ایمونو هیستوشیمی، نشان می‌دهد که تنها یک جهش نقطه ای در Cpt1 می‌تواند باعث تغییرات گسترده در بیان این پروتئین شود.

عوامل مستعدکننده بیماری ام اس

سن: در هر سنی ممکن است که فرد علائم ام اس را نشان دهد ولی سن ۵۰ -۲۰ شایع تر می باشد.

جنسیت: زن ها بیشتر از مردها مبتلا می شوند.

ژنتیک: ژنتیک به طور مستقیم بر روی این بیماری تاثیر نمی گذارد، بلکه کسی که سابقه خانوادگی ابتلا به ام اس دارد، مثلا اگر پدر، مادر، خواهر یا برادر مبتلا باشند احتمال ابتلای فرد ۳-۲ درصد می باشد ولی در فردی که سابقه خانوادگی ابتلا ندارد، ۱/۰ درصد احتمال ابتلا وجود دارد.

از آنجایی که در بین دوقلوها اگر یکی مبتلا شود، نفر دوم ۱۰۰% مبتلا نمی شود، پس نتیجه می گیریم که تنها عامل ابتلا ژنتیک نیست.

عفونت ویروسی: بعضی از ویروس ها با اثر گذاشتن روی سیستم ایمنی، احتمال ابتلا را افزایش می دهند، در حال حاضر روی ویروس اپستین بار که باعث افزایش مونوسیت های خون می شود، مطالعه می کنند تا به مکانیسم و علت اثر آن بر ابتلا به بیماری اسکلروزیس متعدد (MS) پی ببرند.

نژاد: سفیدپوستان نژاد اروپای شمالی، بیش ترین آمار ابتلا را دارند و آمریکایی های بومی، آسیایی ها و آفریقایی ها کم تر مبتلا می شوند.

چاقی در دوران نوجوانی: نوجوان هایی که چاق هستند، در بزرگسالی احتمال ابتلای آن ها به بیماری ام اس بیش تر است.

استعمال دخانیات: کسانی که سیگار می کشند، ۲ برابر بیش تر از افرادی که سیگار نمی کشند به ام اس مبتلا می شوند.

قرار نگرفتن در معرض آفتاب و کمبود ویتامین D : مناطقی که نور خورشید کم است و فاصله شان از خط استوا زیاد است و کمبود ویتامین D دارند، احتمال ابتلا به MS بیش تر می باشد.

علائم اولیه بیماری

ام اس یک بیماری، با علائم غیرقابل پیش بینی می باشد که شدتش علائم متغیر است. زمانی که بعضی از مبتلایان احساس خستگی و بی حسی دارند، موارد شدید ام اس می تواند باعث فلجی، از دست دادن بینایی و کاهش عملکرد مغز شود.

علائم اولیه شایع MS شامل:

مشکلات بینایی: یکی از شایع ترین علامت های MS می باشد. التهاب روی عصب بینایی اثر گذاشته و دید مرکزی را مختل می کند، که این می تواند باعث تاری دید، دوبینی و کاهش بینایی در این بیماران شود.

احساس گزگز و بی حسی: MS روی اعصاب مغز و طناب نخاعی اثر می گذارد، این بدان معنا است که ممکن است پیام های ناسازگاری به سرتاسر بدن بفرستد. گاهی هیچ پیامی فرستاده نمی شود. این باعث بی حسی می شود.

احساس گزگز کردن و بی حسی، یکی از شایع ترین علائم MS می باشد. بیش ترین قسمت هایی که بی حس می شوند شامل صورت، بازوها ، پاها و انگشتان دست می باشد.

درد و اسپاسم: درد مزمن و سفتی ماهیچه ها یا اسپاسم عضلات نیز در این بیماران شایع می باشد.

خستگی و ضعف: خستگی بدون علت و احساس خستگی در ۸۰ درصد از مبتلایان از علائم اولیه می باشد.

خستگی مزمن زمانی که ستون فقرات تخریب شود اتفاق می افتد. معمولا خستگی به صورت ناگهانی ظاهر شده و هفته ها طول می کشد قبل از پیشرفت. ضعف ابتدا در پاها بیش تر قابل توجه است.

مشکلات تعادل و سرگیجه: سرگیجه و مشکلات ناهماهنگی و تعادل می تواند تحرک مبتلایان این بیماری را کم کند. پزشک شما که در مورد این بیماری متخصص مغز و اعصاب می باشد، از راه رفتن شما متوجه این مشکل می شود.

اختلال عملکرد مثانه و روده: اختلال عملکرد مثانه علامت دیگری است که در ۸۰ درصد مبتلایان رخ می دهد. که شامل تکرر ادرار، احساس اضطرار شدید در ادرار کردن و عدم توانایی در نگه داشتن ادرار.

علائم مرتبط با دستگاه ادراری معمولا قابل مدیریت می باشد. تعداد کمی از مبتلایان ام اس، یبوست، اسهال و بی اختیاری مدفوع را تجربه می کنند.

اختلال عملکرد جنسی: مبتلایان به این بیماری در تحریک شدن جنسی مشکل دارند، زیرا این اتفاق باید در سیستم عصبی مرکزی شروع شود که در این بیماری مورد حمله قرار گرفته است.

توجه داشته باشید که در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر نگران نشوید، فقط در اولین فرصت با دکتر مغز و اعصاب آنلاین مشورت کنید.

چگونه از ام اس پیشگیری می شود؟

از آنجا که علت بیماری هنوز مشخص نشده است ، هیچ راهی شناخته شده برای جلوگیری از مولتیپل اسکلروزیس وجود ندارد. در صورت عدم وجود روش مطمئنی برای جلوگیری از بیماری ، بهتر است از عوامل خطری که به طور مثبتی با مولتیپل اسکلروز ارتباط دارند ، خودداری کنید.
این گونه مشکلات بهتر است به صورت اصولی و توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب شناسایی و برطرف شود. اما ما برای اینکه حس کنجکاوی شما را درک می کنیم در زیر برخی از راه های پیشگیری که ممکن است به شما کمک کندو برای شما مفید باشد، را مورد بررسی قرار می دهیم.

مکمل ها را برای حفظ سطح کافی ویتامین D در بدن مصرف کنید:
محققان در حال بررسی این موضوع هستند که آیا ویتامین D می تواند از ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس جلوگیری کند. یک مطالعه بزرگ فنلاندی نشان داد که کودکان زنانی که در اوایل بارداری کمبود ویتامین D داشتند ، در بزرگسالی ۹۰٪ خطر ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس را داشتند.

سیگار کشیدن را ترک کن:

مطالعات نشان داده است که سیگار کشیدن می تواند خطر ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
لاغر شدن چاقی احتمال ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس را افزایش می دهد.
ورزش پیشرفت بیماری مولتیپل اسکلروزیس را کند می کند. نتایج اولیه امیدوار کننده نشان می دهد که تمرین مقاومتی ممکن است پیشرفت مولتیپل اسکلروزیس را نیز کند کند.
به نظر می رسد روغن های امگا ۳ فعالیت و پیشرفت بیماری را کاهش می دهند. ولی اطلاعاتی از این که حتما بتواند ان را درمان کند وجود ندارد.

درمان بیماری ام اس

تا به حال درمان قطعی این بیماری پیدا نشده است. پزشکان پس از تشخیص بیماری، از یک برنامه چند جانبه درمانی شامل درمان دارویی، درمان توان بخشی، تغذیه و… برای مداوا استفاده می کنند.

داروها را متخصص مغز و اعصاب پس از بررسی وضعیت بیمار و با توجه به نیاز بیمار تجویز می کند.

توان بخشی نیز شامل گفتار درمانی، فیزیوتراپی، کاردرمانی و ارتز و پروتز می باشد، که با توجه به شرایط و نیازهای بیمار از هرکدام از آن ها استفاده می شود.

تغذیه بیماران مبتلا

تغذیه این بیماران، تغذیه سالم می باشد.رژیمی حاوی مایعات سالم، سبزیجات و میوه های تازه، آجیل ها، پروتئین بدون چربی، غلات حاوی فیبر، لبنیات کم چرب، حبوبات و… .هم چنین شما باید مصرف مواد غذایی حاوی چربی های اشباع، گوشت قرمز، قندها ، سدیم بالا و غذاهای فرآوری شده را محدود کنید.

انواع بیماری ms

اغلب بیماران مبتلا به ام اس دوره‌های عودکننده – فروکش‌کننده را در طول بیماری خود تجربه می‌کنند. بدین معنی که در دوره عودکننده، علائم جدیدی ظاهر می‌شوند و بیمار با چالش‌های زیادی در زندگی مواجه خواهد شد. ممکن است این علائم چند روز تا چند هفته ادامه داشته باشند اما پس از آن وارد دوره فروکش‌کننده می‌شوند که فرد احساس می‌کند روند بیماری رو به بهبودی است.

بیماران معمولا در طول این دوره (۱۰ تا ۲۰ سال) متوجه وخیم‌تر شدن بیماری و اثرگذاری آن بر توانایی حرکتی یا هماهنگی اعضای بدن‌شان با یکدیگر می‌شوند. به طور کلی می‌توان انواع بیماری ام اس را شامل موارد زیر دانست:
سندرم جداشده بالینی (CIS)

این دوره با اولین علائم بیماری ام اس همراه بوده و ممکن است فرد به MS مبتلا نشود.
ام اس عودکننده-فروکش کننده (RRMS)

این نوع شایع‌ترین شکل مولتیپل اسکلروزیس است. بیماری در فرد مبتلا برای مدتی فروکش کرده و سپس با علائم جدید یا بدتر عود می‌کند.
ام اس پیشرونده اولیه (PPMS)

در این نوع از بیماری افراد دارای علائمی هستند که به تدریج و بدون هیچ دوره عود یا بهبودی پیشرفت می‌کند.
ام اس پیشرونده ثانویه (SPMS)

افراد مبتلا به RRMS با پیشرفت بیماری به این نوع مولتیپل اسکلروزیس مبتلا می‌شوند که در نهایت، بدتر شدن علائم منجر به آسیب شدید عصبی خواهد شد.

تشخیص بیماری ام اس

تشخیص بیماری ام اس معمولاً براساس علائم فرد و بررسی نتایج آزمایش‌های مختلف پزشکی که ممکن است شامل موارد زیر باشند، انجام می‌شود:

ارزیابی عصبی حرکت و هماهنگی فیزیکی، بینایی، تعادل و عملکرد ذهنی
آزمایش خون برای رد سایر بیماری‌ها
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای تشخیص ضایعات مغزی معمول ام اس
آزمایش مایع نخاعی (LP)

تشخیص زودهنگام ام اس بسیار مهم است زیرا سرعت پیشرفت بیماری را کاهش می‌دهد. با این حال، هیچ آزمایش مشخصی نمی‌تواند این بیماری را به طور قطع تشخیص دهد. علاوه بر این، علائم MS و شدت آن‌ها در افراد مختلف بسیار متفاوت هستند.

درمان بیماری ام اس

درمان ام اس اغلب شامل داروهای تعدیل کننده بیماری است. این داروها تعداد و شدت بیماری را در کسانی که به این عارضه مبتلا هستند کاهش می‌دهند؛ اما اگر بیماری در حال پیشرفت است، به کاهش عود کمکی نمی‌کنند. درمان MS به طور کلی شامل یک رویکرد چند درمانی به شرح زیر است:

استفاده از استروئیدها و پلاسمافرزیس برای کوتاه کردن عودها
استفاده از درمان‌های تعدیل‌کننده بیماری برای جلوگیری از عود و پیشرفت بیماری
درمان علائم بیماری با استفاده از دارو، فیزیوتراپی، سایر انواع درمان‌های توانبخشی، شیوه زندگی سالم و درمان‌های مکمل
ارائه مشاوره و پشتیبانی برای افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات خلقی

درمان علائم بیماری ام اس

پزشکان می‌توانند انواع مختلفی از داروها را برای تسکین علائم مربوط به بیماری مولتیپل اسکلروزیس تجویز کنند. این داروها عبارت‌اند از:

داروهای مسکن برای درد
ضد اسپاسمی مانند باکلوفن
شل کننده‌های عضلانی مانند زانافلکس (تیزانیدین)
آمپیرا (دالفامپریدین) برای بهبود توانایی در راه رفتن

فیزیوتراپی می‌تواند برای مقابله با خستگی، ضعف، درد و اسپاسم مفید باشد. یک فیزیوتراپست می‌تواند تمرین‌ها، حرکت‌های کششی و روش‌های جایگزین برای انجام کارهای روزانه را برای بهبود سطح انرژی و عملکرد بدنی تجویز کند. از کاردرمانی اغلب برای انجام کارهای روزمره با استفاده از وسایل کمکی و تکنیک‌های صرفه جویی در انرژی استفاده می‌شود.

پزشک همچنین می‌تواند بیمار را برای گفتار درمانی جهت رفع مشکلات گفتار یا بلع، توانبخشی شناختی برای کمک به حافظه و تفکر ترغیب کند. روان درمانی برای کمک به افسردگی، اضطراب، اندوه یا صرفاً هر ناراحتی دیگر ارجاع دهد. به علاوه، ورزش و مدیتیشن هر دو باعث بهبود عملکرد و کیفیت زندگی افراد مبتلا به ام اس می‌شوند.

رژیم غذایی چه تأثیری بر ام اس دارد؟

جهت مبارزه با التهاب سرشار از آنتی‌اکسیدان باشد

غنی از فیبر برای کمک به حرکات روده باشد

برخوردار از کلسیم و ویتامین D برای مبارزه با پوکی استخوان باشد

حاوی مقدار زیادی ویتامین و مواد معدنی برای مبارزه با کاهش انرژی و تعدیل سیستم ایمنی باشد

شایع‌تر بودن ام اس در کشورهای غربی، یکی از سرنخ‌هایی است که حاکی از احتمال تأثیر رژیم غذایی بر بروز این بیماری است. تحقیقاتی که در این راستا انجام شده است بیانگر مؤثر بودن دستورالعمل‌ها و توصیه‌های غذایی در کمک به مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به ام اس است. در حالت ایده آل، یک رژیم غذایی مناسب برای ام اس باید:

به‌موازات مصرف مواد غذایی ذکرشده، بایستی مواد غذایی مضر و التهاب‌زا در رژیم غذایی محدود شوند. برخی شواهد علمی نشان می‌دهد که بعضی از رژیم‌های غذایی نظیر رژیم کتوژنیک ممکن است به بهبود علائم در افراد مبتلا به ام اس کمک کند. با وجود این، تحقیقات ادامه دارد و دانشمندان در حال بررسی بیشتر نقش رژیم غذایی در بهبود ام اس هستند.

پیشگیری از بیماری ام اس

هنوز هیچ راهی برای جلوگیری از MS وجود ندارد زیرا علت بیماری هنوز به طور کامل مشخص نشده است؛ اما برخی از راه‌های پیشگیرانه وجود دارند که می‌توانند خطر ابتلا به این عارضه را در افراد کاهش دهند.

مصرف ویتامین D: دریافت ویتامین D کافی از نور خورشید، غذا و مکمل‌ها، یکی از راه‌های کاهش خطر ابتلا به ام اس هستند. برای اطمینان از نرمال بودن سطح ویتامین دی بدن، توصیه می‌شود که آزمایش ویتامین دی به صورت دوره‌ای انجام شود.

سیگار نکشیدن: به گفته انجمن ملی MS، افراد سیگاری و کسانی که در معرض دود سیگار قرار دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه هستند

حفظ وزن مناسب: در مطالعه‌ای نشان داده شد که چاقی در افراد با افزایش خطر ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس ارتباط دارد. علاوه بر این، افرادی که چاق بودند به داروهای MS پاسخ مناسبی نشان ندادند.

عوارض بیماری ام اس چیست؟

عفونت‌های مجاری ادراری: مشکلات مثانه در افراد مبتلا به ام اس بسیار شایع است و حداقل ۸۰ درصد آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برخی از افراد در نگه داشتن ادرار خود (بی‌اختیاری) مشکل دارند، در حالی که برخی دیگر نمی‌توانند مثانه خود را به طور کامل خالی کنند. عدم تخلیه کامل مثانه، خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری (UTI) را افزایش می‌دهد.

پنومونی (عفونت ریوی): گاهی اوقات افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس دچار مشکل در بلع می‌شوند که به «دیسفاژی» معروف است. هنگامی که ماهیچه‌های درگیر در بلع ضعیف هستند، ممکن است غذا و مایعات به جای مری، وارد مجرای تنفسی شوند. اگر فرد نتواند آنقدر سرفه کند که آن‌ها را دفع کند، غذا و مایع می‌توانند به ریه‌ها برسند. علائم پنومونی آسپیراتیو ممکن است شامل درد قفسه سینه، تب، تنگی نفس و سرفه خلط بدبو باشند. در صورت مشاهده این علائم باید به دنبال درمان پزشکی باشید.

مشکلات حرکتی: بسیاری از علائم ام اس از جمله مشکل در حفظ تعادل، ضعف عضلانی، خستگی، سرگیجه، تاری دید و بی‌حسی، خطر زمین خوردن را افزایش می‌دهند. زمین خوردن به نوب خود خطر صدمات جدی مانند شکستگی استخوان و ضربه به سر را افزایش می‌دهد.

زخم‌ بستر: زخم بستر مناطقی از پوست آسیب دیده هستند که در اثر اعمال فشار بیش از حد به آن ناحیه ایجاد می‌شوند. زخم بستر در نواحی نزدیک استخوان به پوست مانند پاشنه، استخوان دنبالچه، تیغه شانه و آرنج رشد می‌کنند. ترکیبی از کارهای بدنی، استفاده از بالشتک یا تشک‌های مخصوص و بررسی روزانه پوست می‌توانند از زخم بستر پیشگیری کرده و به درمان آن کمک کند.